Ağaran Bir Suyum

Nerden mi anlıyorum yaşlandığımı 
Kadınlar gittikçe daha güzel 

Güneş daha hızlı adımlıyor gökyüzünü 
Sular daha soğuk rüzgâr daha serin 

Eskiden her konuda konuşurdum istekle 
Bir geniş gülümsemeyle dinliyorum şimdi 

Büyük yapılar ışıklı çarşılar bitti 
Ara sokaklara salaş kahvelere gidiyorum 

Kurtulmak için çırpındığım çocukluğu 
Yeniden öğreniyorum çocuklardan şaşarak 

Bütün sesler çın çın bir yalnızlık oluyor 
İçimden geçenleri söyledim sanıyorum 

Birisi bir şarkı söylemesin kederle 
Tenimde bir titreme kirpiklerimde buğu 

Kısa söz basit eşya kedi sevgisi 
Aktıkça ağaran bir suyum zamanın ırmağında 

Nerden mi anlıyorum yaşlandığımı 
Kadınlar daha güzel kadınlar daha uzak...

ŞÜKRÜ ERBAŞ

Ağaran Bir Suyun & Yalnızlık Heceleri

The Nightingale and the Rose

"She promised she'd dance with me if I brought her a red rose," cried a young heart-broken student. "But there's not one in this whole garden."

From her nest in the oak tree, the Nightingale heard him, and she looked out through the leaves, and wondered.

"Not a single red rose anywhere!" he cried, and his eyes filled with tears. "It's amazing how happiness depends on such little things. I've read all that the wise men have written, and all the secrets of philosophy, but my life is wretched because of a red rose."

"Here at last is a true romantic," said the Nightingale. "Night after night I have sung of him, though I didn't realize it. Night after night I have told his story to the stars, and now I see him."

"The Prince gives a ball tomorrow night," murmured the young student, "and my love will be there. If I bring her a red rose, she'll dance with me till dawn. If I bring her a red rose, I'll get to hold her in my arms, and she'll lean her head on my shoulder, and her hand will be clasped in mine. But there's no red rose in the garden, and so instead, I'll sit by myself while she passes me by. She'll pay no attention to me, and my heart will break."

"Here indeed is a true romantic," said the Nightingale. "Surely love is a wonderful thing. It's more precious than emeralds and diamonds and gold."

"The musicians will play their instruments," said the student. "And my love will dance to the sound of the violin. But she won't dance with me, because I have no red rose to give her." And he flung himself down on the grass, buried his face in his hands, and wept.

"Why is he weeping?" asked a butterfly, who was fluttering about after a sunbeam.

"He's weeping for a red rose," said the Nightingale.

"For a red rose?" cried the butterfly. "How ridiculous!"

But the Nightingale understood the secret of the student's sorrow, and she sat silently in the oak tree, and thought about the mystery of love. Suddenly, she spread her brown wings and soared into the air. She passed through the grove like a shadow, and sailed across the garden. In the center of the grass stood a beautiful rose tree, and when she saw it, she flew over and landed on a branch.

"Give me a red rose," she cried, "and I'll sing you my sweetest song."

But the tree shook its head. "My roses are white," it said. "But go to my brother who grows near the fountain, and perhaps he'll give you what you want."

So the Nightingale flew over to the rose tree by the fountain.

"Give me a red rose," she cried, "and I will sing you my sweetest song."

But the tree shook its head. "My roses are yellow," it answered. "But go to my brother who grows beneath the student's window, and perhaps he'll give you what you want."

So the Nightingale flew over to the rose tree that was growing beneath the student's window and repeated her request for the rose. But this tree also shook its head.

"My roses are red," it answered. "But the winter has chilled my veins and the frost has nipped my buds, and the storm has broken my branches, and I'll have no roses at all this year."

"One red rose is all I want," cried the Nightingale. "Is there no way I can get it?"

"There is a way," answered the tree. "But it's so terrible, I can't tell you."

"Tell me," said the Nightingale, "I'm not afraid."

"If you want a red rose," said the tree, "you must build it out of music by moonlight, and make it red with your own heart's blood. You must sing to me with your breast against a thorn, and your blood must flow into my veins, and become mine."

"Death is a great price to pay for a red rose," cried the Nightingale. "Yet love is better than life, and what is the heart of the bird compared to the heart of a man?"

So she spread her brown wings and soared into the air. She swept over the garden like a shadow, and like a shadow she sailed through the grove. The young student was lying on the grass where she had left him, and the tears were not yet dry in his eyes.

"Be happy," cried the Nightingale. "You shall have your red rose. I'll build it out of music by moonlight and stain it with my own heart's blood. All that I ask of you in return is that you will be a true romantic, for love is wiser than philosophy."


The student looked up from the grass and listened, but he could not understand what the Nightingale was saying, for he only knew the things that are written in books. But the oak tree understood, and felt sad, for he was very fond of the little Nightingale who had built her nest in his branches.

"Sing me one last song," he whispered. "I'll be lonely when you're gone."

So the Nightingale sang to the oak tree, and her voice was like water bubbling from a silver jar.

When she had finished her song the student got up, and went to his room and began to think of his love. After a time, he fell asleep. And when the moon shone in the heavens, the Nightingale flew to the rose tree and set her breast against a thorn. All night long, she sang against the thorn, and the cold moon leaned down and listened.

She sang of the birth of love in the heart of a boy and a girl. And on the top branch of the rose tree, there blossomed a marvelous rose, petal after petal, as song followed song. It was pale at first, but grew darker as the bird sang louder, and a delicate flush of pink came over the leaves. But the thorn had not yet reached her heart, and so the rose's heart remained white, for only a Nightingale's blood can make the heart of a rose red.

Her song grew wilder as she sang of love, and the marvelous rose became crimson, like an eastern sky. But the Nightingale's voice grew fainter, and her little wings began to beat fast. Then she gave one last burst of music. The white moon heard it, and she forgot the dawn, and lingered on in the sky. The red rose heard it, and it trembled all over with ecstasy, and opened its petals to the cold morning air.

"Look!" cried the tree. "The rose is finished now." But the Nightingale made no answer, for she was lying dead in the long grass, with the thorn in her heart.

And at noon, the student opened his window and looked out. "Why, what a wonderful piece of luck," he cried. "Here is a red rose! I've never seen a rose like this in all my life. It's so beautiful!" And he leaned down and plucked it.

Then he put on his hat, and ran up to his professor's house with the rose in his hand. The daughter of the professor was sitting in the doorway, and her little dog was lying at her feet.

"You said that you would dance with me if I brought you a red rose," cried the student. "Here's the reddest rose in all the world. You'll wear it tonight next to your heart, and as we dance together, it will tell you how much I love you."

But the girl frowned. "I'm afraid it won't go with my dress," she answered. "And the prince's nephew has sent me some jewels, which cost far more than flowers."

"How ungrateful," said the student angrily, and he threw the rose into the street, where it fell into the gutter.

"What a silly thing love is," he thought, as he walked away. "It's not half as useful as logic, and in fact, is quite unpractical. I shall go back to philosophy." And so he returned to his room and pulled out a dusty book, and began to read.

Oscar Wilde

The Happy Prince and Other Tales

âh!

Umut, en son kaybedilen şeydir.

İtalyan Atasözü

“Az kaldı varmana. Biraz… Belki daha fazla... Ha gayret Deli Edip! Vardın, varacaksın bre…”

Kolay değildi gideceği yer. Daha yolun yarısındayken bile tıkanıp kaldı. Bir öksürük krizi, yakasından tutup yerden yere çarptı onu. Kendine geldiğinde bakışları köyüne çok benzeyen bir karartının üzerindeydi. Birkaç derin nefes aldı. Dağın doruğuna, Karataş’a, o heybetli kayaya gözlerinden bir umut bayrağı dikti. Oraya varacaktı. Sanki yarıda bıraktığı çocukluğu, yokluğuna bir türlü alışamadığı düşü orada bir yerlerde kendisini bekliyordu. Gel, diyordu ona. Gel… Varmalıydı. Yolu yarıladıktan sonra geri dönmek olur mu? Sonra nasıl bakacaktı aynaya, o çizgili bir pijamayı andıran yüzüne? Bir insan kendisine yenilir mi hiç? O yenilmemişti şimdiye kadar ve yenilmeye de hiç niyeti yoktu. Ne kendisine ne de başkalarına… Arkasından ne derlerdi sonra? İyice soluklandı. Elindeki mendili katlayıp yerine koydu. Cebindeki boşluk, tedirgin etmişti onu. Zaten yeterince boşluk yok muydu hayatında? Hele bir tanesi var ki yerine ne koyarsanız koyun dolduramazsınız. Bastonu koltuğunun altında sabitlendikten sonra iki elini sağ ayağına götürdü. Dengesini bozmadan yavaşça ileri attı. Diğer ayağı da aynı akıbeti paylaştı. Az gitti, sonra uz gitti. Dönüp ardına baktığında yine bir arpa boyu kadar yol gitmişti. Sinirlendi. Bastonu yere çarptı.

Derman kalmamıştı bacaklarında. Nefes nefeseydi. Yanı başındaki taşın üstüne oturdu. Başını kaldırdı ve karşıdaki şu kanyona baktı. Kar, yeni erimişti ya da eriyordu. Aylardan mart... Göl, dolup dolup taşmıştı yine. Ağaçlar, derin bir uykudan yeni uyanıyordu. Kuşların dilinde bir bahar şarkısı… Kışın yorgunluğunu üzerinden atmaya çalışan kardelen, cemreden aldığı destekle kara ve toprağa ilk başkaldırısını geçenlerde yapmıştı. Ardından diğerleri... Gözünüzün görebileceği her yer, bu isyancılarla dolup taşmıştı. Kar, hâkimiyetini çoktan yitirmiş ve devir son demlerinde. Gökte bulutlar karardıkça gözlerindeki buğu da tüm bedenine yayıldı. Uzaklara, bir dürbünün bile göstermeye cesaret edemeyeceği kadar uzaklara baktı. Bir âh çekti ki en derininden. Bu ünlem, yerden yükselip göğe vardığında hava şiirlerdeki kurşun gibi ağırlaştı.

Kasketini çıkardı. Aklanmış saçları, düşünceleri gibi darmadağındı. Sıkıca göğsüne bastırdı. Sımsıkı… Yüreği, bir demirci ocağı gibi içten içe yakıyordu bedenini. Bulutlara uzanıp ilk damlayı aldı gökten ve yüreğine bastı. Çıkan ses, kulakları sağır edebilirdi. Cızzz… Ne yapsındı? Çok özlüyordu.

Hoyrat bir rüzgâr, çayırlardan, geçmişinden ne bulduysa yüzüne çarpmaya başladı. Önce bir toz, geldi gözünün altındaki yaş birikintisine yapışıp kalakaldı. Nasırlı ellerle sildi onu. Yârinin gülüşü geldi sonra yanağının en güzel yerine durdu kaldı öylece. Tutup öptü onu. Ardından köyünden keskin bir yoksulluk getirdi rüzgâr, nefesi kesildi. Kaç kere öksürdü bilmiyorum. Kasketi yüreğinin üzerinden kaldırıp ağzına götürdü. Onun olmayan dişlerle ısırdı. Biriken yaşa yer yoktu artık yüzünün atlasında. Bu adamı gören, eli kolu olan bir hıçkırık yumağı zannederdi. O, inledikçe sesi dağlara çarptı hatta sayfalardan taşıp da bazı okurlarımın kulaklarında yankılandı. Nerede bir inilti duyarsanız bilin ki bu, onun sesidir. Trafikte, uçakta ya da gecede…

Ve yağmur, devam ediyordu. Birkaç kere kalkmaya çalıştı. Zor oldu biraz ama başardı sonunda. Otlar da bir kayganlaşmış ki sormayın. Bir de sis çıkmıştı başına. Güç bela buldu bastonu. Doruğa bakıp söylenmeye başladı. Yaşlılık zoruna gidiyordu. Dağın babayiğit yokuşuna bir de gençliğine duyduğu özlem de eklenince yükü epeyce ağırlaştı. “Pehhh Deli Edip! Pehhh ki ne pehhh! Kırk yıl önce deselerdi inanmazdın bu haline” dedi. “Bir insan çok yaşayıp yaşlanacağına erkeninden ölsün. Ne güzel… Her kula da nasip olmaz ki bre. Mesela yaşın altmış mı oldu gözünü sevdiğimin karalardan Azrail gelsin işte. Nasılsa bir gün gelmeyecek miydi kendiliğinden? İşi bitirsin hemen. Ele ayağa düşmektense…” Birkaç adım daha attı. Pür dikkat etmesi gerekti. O yaşını, dizini, romatizmasını ve hüznünü ardında bırakıp yürümeye daha doğrusu tırmanmaya devam etti. Düşüncelere boğulmuşken nereden geldiği anlaşılmayan çocukça bir kahkahayla aniden irkildi. Etrafına bakındı bir müddet. “Kim var orada?” diye ünlendi. Çıt yoktu etrafında. Üstelik üstü başı sis içindeydi. Kesin bu ses de diğer şeyler gibi bunaklığımın bir tezahürü, diye düşündü. Biraz sendeledikten sonra (başı dönüyordu) yola devam etti. Birkaç adım daha atmışken aynı ses yine ayaklarından kulağına dek yaladı onu. Bir soru işareti olup hiddetlendi namına yakışır edayla “Kim var orada?” Kendine itiraf edemese de dizlerindeki titreme bedenine yayıldı. Yoksa… Yoksa, birisi mi onu takip ediyordu? Etrafına bakındı sessizce. Yoktu kimsecikler. Alçak kalbi, bu gizem karşısında iyice yük oldu bedenine. Hırslandı. Yürümeye devam etti. Ne yapıp edip varacaktı oraya. Ondaki bu inat, çeliğe diz çöktürürdü. O, yürümeye devam ederken siz okuyucularımın da Deli Edip gibi nereden geldiğini bir türlü anlayamadığınız bu ses; dağa, taşa, kayalara çarpıp çarpıp zamanın izinde henüz keşfedilmemiş bir tende küle dönüşmeden evvel gittiği her yere neşe bulaştırmaya devam etti.

Ve o, yürümeye devam etti. Adımlarıyla birlikte kulaklarında çınlayan sesin de tekrarı arttı. Sis yetmiyormuş gibi bir de gece, işgal etmeye başladı göğü. Yol, biraz daha edepsizleşti. Sanki ressamın biri, işini gücünü bırakmış, onun karşısına çıkacak olan kayalara (dikkatli baktığınızda siz de görebilirsiniz) -ondan birkaç adım önde- yıllardan bu yana hasret kaldığı o umudu, gülüşü, güzellikte bir putu andıran yüzü hızlı hızlı çizip bir diğerine geçiyordu.

Bilmem nicedir geçtiği kayalardan sonra nihayet bir tanesinin yanına varıp oturdu karşısında. Deli Edip’i gören Kaya, kalıplaşmış ifadelerin sertliğine tamah etmeyip yumuşadı utancından. Sonra bir gülümsemedir aldı yüzünü. Gördüğü manzara karşısında gözleri büyüdü Edip’in. Bu, oydu. Başını kaldırıp az ilerdeki kayaya baktı sonra. O da gülümsüyordu. Üstelik yürek okşayan bir tadı vardı. Uzun zamandır yitirdiği huzuru bu taşlarda bastı yüreğine. Kalbi bugün ne çekti bu zalimin elinden. Aklını da ardında bırakıp diğerlerine koşup durdu. Ve gece, sisin de hakkından geldi. 

Memed, çok çalıştı. İneklere yem verdi. Ahırı temizledi. Solgun yüzlü güneş, tepesine dikildiği vakit acıktığını ve yorulduğunu farkı etti. Babası nasıl olmuştu acaba? Elini yüzünü yıkayıp eve doğru yol almaya başlamışken büyük kızı Dilan’ın da kendisine doğru koştuğunu gördü. Yanına vardığında dedesini görüp görmediğini sordu. Hayır, görmemişti Memed. Bir şey mi oldu? Dilan, sabahtan beri her yere baktıklarını ama yine de göremediklerini söyledi. Üstelik doktorun mutlaka yatağında kalıp dinlemesi gerektiğini de yineleyerek. Memed, hızlı adımlarla vardı eve ve eşine duyduklarının doğru olup olmadığını sorgulayan bir bakış attı. Elif, gözü yaşlı başıyla, haberin doğruluğunu onadı. Kış vakti nereye gidebilirdi peki? Annesi son solukta önce Allah’a sonra da kendisine emanet etmemiş miydi onu? Böyle mi sahip çıkacaktı babasına? Elif, çocuklarla birlikte köyün içine babasını aramaya gittiğinde Memed, yalnız kaldı. O da evin her yerine baktı. Belki de komşulardan birine gitmiştir, diye düşündü. Bu esnada gözündeki umut; ışık oldu, göğe yükseldi ve bir yıldız oldu. Salondaki kolunun yanına yığıldı, ayaklarını karnına doğru çekip bir ileri bir geri gidip geldi. Bekliyordu. Elif, içeri girdiğinde köyde de her yere baktıklarını ama yine de göremediklerini söyledi. Üstelik köylüler de bihaberdi. Bu kelimelerdeki kayıp mana üzerine Memed, başı kesilmiş bir tavuk gibi çırpınmaya başladı yerde. Ev halkı, Memed’i ilk defa bu halde gördü. Elif, çabuk su getirin, diye bağırdı. Başına döktüler biraz, zorla içirdiler. Az sonra kendine gelen Memed, yığıldığı yerde yanındakilerin hıçkırıklarıyla eşlik ettiği çaresizliğe aldırış etmeden sobadan çıkan ve tavanda daimi bir yer edinen alevin oyununu izliyordu. Tüm bunlar olurken gece; bacadan, pencereden ve kapıdan içeri sızmaya devam etti. Aklına gelen bir düşünceyle tüyleri ürperdi. Eğer korktuğu şey başlarına geldiyse işleri yaştı gerçekten. 

Memed, babasını iyi tanırdı. Annesinin ölümünden sonra dünyayla bir bağı kalmamıştı artık. Ölümüne hiç inanmadı ya da inanmak istemedi. Bir keresinde babasının saatlerce o heybetli kayaya bakıp bakıp bir çocuk gibi hıçkırdığına tanık olmuştu. Sanki biri gelip onu bu mutluluğundan alıkoymak istemişti. Zaten hep öyle olmaz mı? Ne zaman bir gülücük, yüzümüzde yer etse kendine, eli fırçalı insanlar ivedilikle siyaha boyarlar onu. En büyük sermayesi sevgi olan insana onuru, insanca yaşamayı, mutluluğu ve de bir gülüşü neden hep fazla görürler? Bir insanı sevmekle başlamıyor muydu her şey? Dünyayı güzellik kurtarmayacak mıydı? 

Ve el fenerini alıp deliler koşmaya başladı. Ardından Elif… Köyün meydanından geçti önce. Gideceği yeri biliyordu şimdi. Babasından payına kalan el fenerinin cılız ışığındaki silik ayak izleriydi. Doğruca takip ettiğinde yol tahmin ettiği yere gidiyordu. Mezarın üzerindeki kar temizlenmişti. Taşların üzerindeki buzlar da kırılmıştı. Annesinin mezarı da bir kardelen olup çıkmıştı gecede. Gittikçe cılızlaşan ışıkla etrafına bakınan Memed, bastonlu ayak izlerinin devam ettiğini fark etti. Adımlarını hızlandırıp gittiğinde rotasının Karataş olduğunun hazin farkına vardı. Elif, dedi. “Elif, babam kurdun kuşun ve bu soğuğun içinde Karataş’a gitmiş.” Elif de anlamını yitiren gözlerle sordu ona “Neden gitsin ki?” Memed, “çünkü babam annemle orada tanışmış, birbirlerini orada sevmişler. Daha çocukken… Babam, kendi hayvanlarına çobanlık yaparken annemi de dedemin yanında görmüş bir keresinde. Annem de o zamanlar dedeme azık getirirmiş. Sonrası malumundur işte. Bu yol oraya gidiyor. Babam, anneme gidiyor.”

Ve kalem, son solukta şunları yazdı kağıda: Deli Edip, uğruna didindiği o yere, Karataş’a, o heybetli kayaya varacak mıydı? Ayakları nereye kadar götürdü ya da götürecekti? Memedler, gecenin bu saatinde bulabilecekler miydi onu? Her ne kadar bu hikâyenin yazarı olsam da karanlık, bir yere kadar müsaade etti yazmama. Ben de sizin gibi seçemez oldum. Şimdi masamın karşısında, pencerenin camına yansıyan yüzümü bir kenara bırakıp, yağan karın altında Memedlerin pili iyice azalmış el fenerinden çıkan arık ışığı takip etmeye çalışıyorum. Bir müddet sonra onları da hepten yitirmiştim. Artık el fenerinin ışığı da görünmüyor. Sanırsam pili bitti…

CİVAN ARYA

KASIM 2016

ANTALYA

BİR İNSAN BİR GÖLGE

Deniz bile olsan, yağmurda ıslanırsın.

Cahit Külebi

Bir bekleyişin adıdır insan. Çoğu zaman neyi beklediğini bile bilmeden yaşayıp durur öylece. Bir umut, bir işaret ve belki de bir ölüm... Sadece bekler mi? Hayır! Onun dipsiz kuyuları da vardır mesela. Ne kadar taş atarsanız atın dolmak bilmez. Yalnızlık, en derin olanıdır. O da evrende yalnızlığı kadar yer kaplıyordu işte. Ne gelirdi elinden? Anlamsız bir kalabalığın içinde neden ısrarla tutunmuştu ona?

Düşüncelerini ardında bırakıp gözlerini çerçeveye hapsolmuş kadının yüzünden kurtardı. Artık ne yapması gerektiğini biliyordu. Hemen oturduğu yerden kalktı ve aramaya koyuldu. Önce bir şemsiye, ardından birkaç kâğıt ve vasat bir kalem.... Tüm bunlar olurken annesi gözlerini aralayıp sordu.

“Bir şey mi oldu?”

“Hayır!”

“O halde ne arıyorsun?”

“Şey, bilmiyorum. Seni de uyandırdım.”

“ .....”

Biraz bekleyişin ardından bu meraklı gözlerin akıbetini gecenin sessizliği belirledi. Şimdi bıraktığı yerden devam edebilirdi. Dışarı çıktığında göğü işgal eden kara kara bulutlar, kızıl saçlı meteoroloji uzmanının tespitini çoktan haklı çıkarmıştı. Kalemi ve kâğıdı paltosunun cebine koyup gecenin demine bir şemsiye açtı. Bir adımı önde ötekisi arkada kimsesiz bir sokaktan geçti ve gideceği yere vardı. Sahilde, yıllanmış teknelerin eşiğindeki bir yüzü ıslak kütüğü ters yüz ettikten sonra üzerine oturdu. Köprünün yanı başındaki Bulvar Market’ten aldığı biralardan birini çıkarıp kütüğün de yardımıyla açtı. Poşette bir bira ve bir de gecenin bu saatinde Barış abiden kalan şaşkın bir yüz ifadesi vardı. Ama o, bunları umursamadan içti. İçtikçe gevşedi, kulakları kızardı. Tüm bunlar olurken fırtınanın edepsiz tutumuna kızan deniz, iyice yoruldu debelenmekten. Bir süre sonra fırtınanın durmasıyla o da uykusuna daldı.

Isınmıştı biraz. Paltosunun düğmelerini açtı. Denizi izlerken bulutlardan önce cılız sonra da gittikçe gürleşen bir ışık yağmuru başladı. Şaşkın ve meraklı bir ifadeyle başını kaldırıp göğe baktı, ışığın geldiği yere. Gözlerini yavaşça yere indirdiğinde deniz; dev bir projeksiyonun perdesi olmuş ve başrolde onun oynadığı bir filmi gösterime sunmuştu. 

Parkta Sarya'yı beklerken buluyor kendini. Bankta oturmuş sıkılmakla meşgul... Ardından bir rüzgâr kopuyor. Kum, toz, duman… Sonra tüm bu hengâmede bir gazete sayfasının ayağına dolandığını fark ediyor. Eğilip aldığında Газеты Правда başlığının altında denizde boğulmak üzere olan bir kadının elleriyle kendisine tutunma çabasını görüyor. Kamera; fotoğraf makinesinin lensine bulaşan kederi, acımasızca saniyelere döküyor. Kadındaki ölüm sıtması, artık onun gözlerine de bulaşmıştı. İzlemeye devam etti. 

Sevgilisi gelebiliyordu nihayet. Kırmızı kelimelerle sesleniyordu ona. 

“Merhaba canım, kusura bakma… Geç kaldım.”

“……”

“Canım…” dedikten sonra usulca dokunuyordu.

“Hoş geldin!” diyordu o da.

“Durgun gördüm seni. Ben yokken canını sıkan bir şey mi oldu? Kızgın mısın bana? Yok, sen bana kızgınsın. Tanırım ben seni. Biliyorum, özür dilerim. Ne yapayım? Tam yurttan çıkacakken bir memur, beni anons etti. Gitmek zorunda kaldım. Sonra onca gereksiz işlem… Neymiş bir belgem eksikmiş. Bilirsin ülkemizi...” diyor.

“Yok, kızmadım.”

“Kızmadıysan sorun yok öyleyse. Haydi, gül biraz!” 

Kalkmadan önce gazetedeki kadını elinden tutup boğulmaktan kurtarıyor onu. Arya’nın meraklı gözlerine aldırış etmeden katlayıp cebine koyuyor. Filmin jeneriğinde Erik Satie’nin Once Upon A Time In Paris’i… Günü gece ettikten sonra elinde Cem’in kadehi, şöminedeki ateşin geceyle dansını izlerken bir idam ipi gibi boynundaki gizemli kadının kimliği, nefes almasını zorlaştırıyordu. Bir sigara yakıyor. İki, üç… Gözleri tavanda, soru işaretlerini izliyor. “Keşke…” diyordu. “Keşke bu sandalyeyi devirmek elimde olsaydı.”

Tüm bu geri dönüşleri bir kenara bırakıp şişeyi eline aldı ve içmeye devam etti. Bu arada poşetteki diğer biranın yanında yer alan Barış abinin şaşkın yüzü artık bu durum karşısında meraklı bir ifade almıştı. Siz bu yazıyı okurken üç gün öncesinde İtalya’nın Castelsardo kasabasındaki küçük Rozella, şakalaşmak için annesi Maria’nın üzerine hortumla su tutmuş, onu ıslatmıştı. Bunun üzerine Maria, kızına bir haftalık dondurma yememe cezası verdikten sonra üzerindeki bluzu tele asmıştı. Islak pantolonunu da çıkarmış ve duşa girmişti. Maria’yı ilk defa sutyeni ile gören komşunun ergen oğlu Alberto da bu hadiseden hemen sonra duşa girmişti. Bir saatten fazla kaldığı için annesi kulağını çekse de o, buna değdiğini düşünüyordu. Bu esnada güneş; tam tepeye yükselmiş, elbiselerdekilerle birlikte bahçedeki su da buharlaşmaya başlamıştı. Duştan çıkan suyun buharıyla karışan bahçedeki buhar, rüzgârın yardımıyla, İtalya’dan yola çıkan bulutlara karışıp hiçbir gümrüğe takılmadan Antalya’ya kadar ulaşıp, şu anda Çıralı’da şemsiyenin altında bulunan bu hikâyenin kahramanı üzerine yağarken o, filmi yarım bıraktığı yerden izlemeye devam etti. 

Arya’yı uyandırmadan ceketine yöneliyor. Cebindeki gazete sayfasını çıkarıp üzerindeki fotoğrafa bakıyor sonra internetten edindiği numarayla elindeki ekin editörünü arıyor hemen. Sekreter, bu saatte gelen aramayı yorgun kelimelerle cevaplıyor:

“Газеты Правда… Buyrun!” 

“Merhaba… Gazetenizin kitap ekini çıkaran editörle görüşmek istiyorum.”

“Kiminle görüşüyorum?”

“Ben… Ben Fırat Yüksel.”

“Ne konu hakkında görüşmek istediniz Fırat Bey?” diye soruyor.

“Sadece editörün kendisine anlatabilirim.”

“Yalnız şu anda çok yoğun kendisi.”

“Olsun” diyor o da.

“Bir saniye lütfen…”

Genç kadın, biraz mırın kırın etse de gelen görüşmeyi beklettikten sonra bağlıyor editöre.

“Buyrun!”

“Kusura bakmayın, rahatsız etmek istemezdim ama…”

“Buyrun, dinliyorum.”

“Benim için çok önemli.” diyordu

“Zaten bu saatte aradığınıza göre…”

“Bugün parkta otururken gazetenizin geçmiş yıllara ait bir kitap ekine denk geldim. Daha doğrusu o bana denk geldi. Neyse… Bir kadının gece çekilmiş bir fotoğrafı var üzerinde. Boğulmak üzereyken… Çırpınışı siyah-beyaz bir karede. Fotoğrafın altında da bir metin var ama su nedeniyle yazının mürekkebi dağılmış ve okunamayacak bir halde. Bu kadın kim, nasıl öğrenebilirim?”

“Gece yarısı beni bu saçma şey için mi rahatsız ettiniz gerçekten?” diyor editör.

“Rahatsız ettiğimin farkındayım. Lütfen... Çok önemli benim için.”

“Deli misin kardeşim? İşim gücüm var benim. Bir de seninle mi uğraşayım?”

“Deli miyim? Belki de… Bakın haklısınız; ama başka bir çarem yok. Lütfen…”

“.....” Hey Allah’ım! Tamam, tamam. Bana sayfanın sağ üst köşesindeki yıl ile birlikte ekin çıktığı ayı ve sayıyı söyle hemen?” dedikten sonra ağzındaki puroyu küllüğe bırakıyor.

“Söylüyorum: 1992 yılının Mart ayında çıkmış ve 5. sayı... Sayfa 24.”

“Bekle bir dakika... Raftaki dosyalara bakmam lazım”

“Tabii, bekliyorum.”

“ …”

“ ….”

“ ….”

“..…”

-“…”

“Alo, orada mısın?”

“Evet, bir şeyler bulabildiniz mi?”

“Evet ama bu konu benim kapsamım dışında kalıyor.”

“Nasıl yani? Biraz daha açabilir misiniz?”

“Dinle öyleyse.” 

“Dinliyorum.”

“Benden önce editörümüz Ömür hanım burada çalışmaktaydı. Verdiğin ek numarası ve yıl, onun döneminde çıkmış. Kendisi de aramızdan ayrılalı çok oluyor. Onun editör yardımcılığını yapıyordum. Şimdi yerine ben bakıyorum. Kamera kayıtlarından görüldüğü üzere; 07 VS 163 plakalı Volvo'dan (bu onun aracıydı) elindeki kâğıtlarla çıkıyor ve denize doğru yürümeye başlıyor. Bir süre sonra kayboluyor. Arama çalışmaları başlasa da bulunamadı bir daha. Güçlü bir karineye bağlı olarak Ömür hanım artık aramızda yok.”

“Yazık… Yazık olmuş kendisine…”

“Evet, öyle oldu… Bu olay yaşanmadan önce editörlüğünü yaptığı tüm ekleri de odasındaki sobada yakmış. Gerçi bir kitap eki kalmıştı masasının üzerinde. Hangi sayı bilmiyorum ama.”

“Rica etsem, bakabilir misiniz?”

“Biraz beklemen gerekecek. Bunun için arşiv odasına gitmek zorundayım”

“Beklerim”

“…..”

“…..”

“…..”

“…..”

“ Alo!”

“Buyrun! Dinliyorum.”

“1992 yılının Mart ayında çıkmış ve 5. sayı demiştin, değil mi?” 

“Evet, bulabildiniz mi peki?”

“Şanslıymışsın. Elimdeki sayı ile senin verdiğin bilgiler örtüşüyor. Peki, sayfa kaç demiştin?”

“Gerçekten mi? Sayfa… Sayfa 24!” dedikten sonra heyecanını dindirmek için bir yudum su içiyordu.

“Bakıyorum şimdi.”

“…..”

“Maalesef 24. sayfa ekten yırtılmış.”

“Efendim? Emin misiniz? Dikkatli bakın lütfen.”

“Evet, eminim. Yok işte!”

“Şansıma tüküreyim. Zaten şanlı olsam… Sizi de uğraştırdım o kadar.”

“Belki sahaflardan bulabilirsin. Fazla ümitlenmesen iyi edersin yine de. Neyse işimin başına dönmem lazım”

“Tamam, teşekkür ederim.” 

Ahize uzun süre ayrı kaldığı gövdesine yeniden kavuşmanın sıcaklığıyla uykusuna devam ediyor. O da sevgilisinin yanına kıvrılıp ışığı kapatıyor. Ömür hanım, ekteki kadın ve 24. sayfanın yokluğu… Yatakta dönüp duruyor. Aramadığı sahaf, eki aratmadığı arkadaşı kalmıyor. Yok işte yok… 

Filmde uyuduğunu gördükten sonra gözlerini şişeye dikti. Bu arada rüzgâr, hikâyenin akışı için yağmur bulutlarını, o kara bulutları başka yazarların hikâyelerine taşıdı. Bu esnada gök, genç bir kız titrekliğinde göğsünden iyice çıkardı ayı. Üzerindeki yıldızlar, sim serpiştirilmiş gibi duruyordu şimdi. Tutup öpmek istedi. Şemsiyesini attı, kazağını çıkardı ve Olympos’a, tanrıların ve güzel kadınların kadim şehrine doğru yola koyulmaya başladı. Kum, çakıl taşları ve soğuk, ayakları altında ezilmeye devam ediyordu. Belki de Zeus, bu soruların cevabını biliyordur, diye düşündü. Ardında Barış abinin hazin yüzü ve yarım kalan şişenin kederi…

Bu sefer gölgesi onunla kalkmadı. Olduğu yerde öylece kalakaldı. Barış abinin hemen yanı başında. Şuracıkta… Bıkmıştı artık. O da diğer insanlar gibi bir kere geliyordu dünyaya. Kararlıydı… Kendi et yığınlarını bile taşımaktan aciz ruhlara yaptığı kölelik, yormuştu onu çoktan. Şu giden zavallıyı izlerken; kölelik tabiatıma aykırı benim, dedi. Uzandı sırtüstü. Güneş yükseldikçe o da kıpırdamadan öylece baktı. Eve dönüşü gecenin son soluklarındaydı. Helios, adımlarını iyice hızlandırdı. İçindeki ölüm korkusunu silmek için yarım kalan şişeyi hemencecik bitirip yana attı. Eskimiş paltonun cebindeki kalemi alıp bir şeyler karaladı kağıda. İyice zayıflıyordu gövdesi. Saniye saniye eriyor, siliniyor, yok oluyordu. Denize ilk adımını atmasıyla birlikte kalbinin daha da zayıfladığını fark etti. Derin derin öksürdü. Ardından ikinci adımı hızlı attı. Üç, dört… Gölge, iyice denize karışıp kaybolduğunda geriye Barış abinin son kez baktığı gök kalmıştı.

CİVAN ARYA

EYLÜL 2016 

ANTALYA

SÖZÜN ÖN SÖZÜ

       

Sözlü kültür, eşyalara isim verdiğimiz ilk andan başlar (ki bu tarih, aynı zamanda edebiyatın da başlangıcıdır) ve yazının icadına kadar olan zamanı kapsar. Bu süreçte sözel anlatımın fonksiyonu, dil mekanizması üzerinden toplumsal birliktelik yaratarak geçmişe ait bilgi ve tecrübeleri, kültür ile birlikte geleceğe taşımaktır. Peki, yazının icadından hemen sonra sözlü kültür, ortadan kalkmış mıdır? Elbette cevabımız hayır olacaktır. Günümüzde halen dünyanın çeşitli yerlerinde sözlü kültürün yaşadığını ve uluslararası kuruluşlarca yaşatılmaya çalışıldığını biliyoruz. Örnek verecek olursak; bugün Anadolu’da pek çok dengbêjin ya da aşığın etkinliklerine tanık olmaktayız.

Sözlü kültürün önemli özelliklerinden biri de kendini güncel tutmasıdır. Her anlatıcı, anlatmış olduğu veya duyduğu anlatıya kendinden bir şeyler katmaktadır. Bu durum da eserin orijinal, özgün olma standartlarını ve bilginin güvenilirliğini zedelemekteydi ve bunun önüne geçilmesi gerekiyordu. Yine ilk insanların yaşam tecrübelerinden yoksun olduklarını, bu nedenle de doğanın zorlu yaşamına ayak uydurmakta güçlük çektiklerini biliyoruz. Bir önceki nesil, ellerindeki bilgiyi korumak ardından da gelecek olan nesil ile bu birikimi paylaşmak isteği ve ihtiyacındadır. Bunu ilk sözlü kültür yoluyla denediler. Bilgi ve tecrübeler, çoğunlukla zamanın ve zorlu doğanın kötü şartlarına yenik düşmekteydi. Her an unutulma, değiştirilme veya kaybolma tehlikesi ile karşı karşıyaydı. Bu ve buna benzer kaygılar, insanları arayışa itmiştir. Arayış, sözel bir çerçeveye sığdırdıkları duygu ve düşüncelerini başka bir yolla da ifade edebilecekleri bir tecrübeyle son bulmuştur.

Yazı, sözün teknolojideki karşılığıdır. İnsanlar, artık dili simgelerle kalıcı, somut ve okunabilir bir hale getirebileceklerini, kendilerine dair olan her şeyi ve güçlükle edinmiş oldukları bilgileri koruyarak geleceğe taşıyabileceklerini öğrenmiştir. İlk yazı sistemi aslında geçmişteki hiyeroglif yazılara dayanır ve her harfin bir simgesel değeri vardır. Örnek verecek olursak yunan alfabesinin ilk harfi olan “α” (alfa), öküzün karşılığı olarak ortaya çıkmış ve simgesel dünyada yerini almıştır.

Mezopotamya, tarih boyunca ilklerin ev sahipliğini yapmıştır ve dünya medeniyetinin eksenini çizmiştir. Yazının ortaya çıktığı coğrafya burasıdır. Yazının keşfi, insanlık tarihinin dönüm noktası olmuştur. Tarihçilerin çoğu, yazının icadını tarihin başlangıcı olarak kabul ederler. Yazı, Sümerliler tarafından ilk başlarda hesap işleri için kullanmışsalar da sonradan artık günlük hayatın bir parçası olmuştur. Tabletlere çivi yazısı vasıtasıyla kültürlerini yansıtmışlardır ve Gılgamış Destanını ve kendi kültürlerini geleceğe bu yazı sistemleri sayesinde taşıyabilmişlerdir. Yine ilk yazılı hukuk kurallarını onlar, ortaya koymuştur. Yazıya hakim olan bu topluluk, bilgi birikiminin avantajıyla kısa bir süre içerisinde gelişmeler kaydetmiştir ve medeniyet bakımından çağdaşlarından ileri bir seviyeye ulaşabilmişlerdir.

Zamanla yazının önemi daha da anlaşılmaya başlanmıştır. Diğer topluluklar da yazı sistemine geçiş yapmak için gerekli çalışmalara başlamışlardı. Yazıya hakim olma, bir süre sonra dünya medeniyetinde üstün olma halini almaya başladı. Florance Dupont’un da belirttiği gibi İskender’in sınırlarını ve imparatorluğunu genişletmesindeki sır yazıyı kullanabilme yeteneğinde saklıdır. Bizce de doğru bir tespittir bu; çünkü aynı dili konuşan insanlar, bir zaman sonra aynı şekilde düşünmeye, aynı kültürü yaşamaya başlarlar. Zaten yazı da dilin simgesel hali değil midir?

Helenizm… Yunan dili ve kültürünün hüküm sürdüğü üç yüz yıl ve geniş bir coğrafya… “Yazı, bir güç ve egemenlik aracı, dünyayı ele geçirmenin bir yolu olarak İskender döneminde ortaya çıktığına göre bu kuşkulu tutum doğrulanmış oluyor ve Yunan kültürünün dayanağı ve taşıyıcısı olan kitabın çoğalması özgürlüklerin sonuyla ayrılmaz bir bütün oluşturur; Makedonya emperyalizmi, İskenderiye Kitaplığında zafer kazanır.”[1] Bazen de yazı, toplumlarda farklı bir değerlere sahip olmuştur. “Felsefe sözlü olarak öğretiliyordu. Pythagoras hiçbir yazı biçimini kabul etmiyordu, Sokrates konuşur, yazmazdı –bu konuda Phaidros’da yer alan ünlü parça herkesçe bilinir.”[2] Eski Yunanlılar da yazının değeri şöyleydi: “Yazı, bir bilgiyi oluşturan sorunsal nitelikli söylemi değil, ancak ambarcıya yarayan bir bilgi kaydedip saklamaya yarar.[3] Zamanla bu toplulukta da yazı sosyal hayatın parçası olmuştur. Ayrıca Tanrı’nın da sonradan (din kitaplarını insanlığa yollayarak) yazıya katılmasıyla yazı ayrı bir kutsallık kazanmıştır. Yazının gücü üzerine vereceğimiz bu örnek konunun anlaşılması bakımından oldukça yerinde olacaktır. Aristotales, İ.Ö.384-322 yıllarında yaşamış bir filozoftur. Şiir, üzerine yazmış olduğu ‘Poetika’ adlı eseri, bugün dünyadaki çoğu üniversitenin Edebiyat, Felsefe ve Güzel Sanatlar Fakültelerinde ders kitabı olarak okutulmakta, üzerinde durulmaktadır ve çok sayıda sanatçının her seferinde tekrar tekrar okuduğu bir eser konumundadır. Her dönemde de güncelliğini korumaktadır. Bunun gibi çok sayıda örnek verebiliriz.

Yazının icadıyla birlikte mevcut olan bilgiler korunmuştur. Yeni edinilen bilgiler de sistemli bir şekilde kayıt altına alınmaya başlanmıştır. Bu da bilgi birikiminin artmasına sağlamıştır. Özellikle matbaanın keşfiyle beraber eldeki mevcut bilgiler ve yeni edinilmiş olan bilgiler, daha çabuk yazıya geçirilme olanağına kavuşmuş, bilgilerin paylaşımında ise önemli bir derecede hız kazandırmıştır. Bu bilgiler daha sonra kitaplar halinde kütüphanelerde yerini almıştır. Roman, deneme, gazete vb. türler de bu vesile ile yaygınlık alanlarını genişletmiş oldular. Günümüzde de bilgisayar teknolojilerinin gelişmesi de bu bilgi paylaşım hızını ve maliyetteki düşüşü önemli derece de etkilemiştir. Özellikle internetin kullanımı… “Türkiye’ye internetin girişi 1990’lı yıllarda başlamıştır. Sayısal iletişim, Türkiye’ye “Çağ atlatan”, diğer ülkelerle aramızdaki gelişme farkını kapatacak, yoksul/zengin, kır/kent arasında eşitliği sağlayacak ve enformasyon toplumunu oluşturacak teknoloji olarak sunulmuştur.” (Üstün, İsmail; İnternet Üzerindeki Medya, Tez Çalışması, Marmara Üniversitesi, İstanbul, 2001, s.10.) “İnternetle birlikte kitle iletişimi daha özgür, daha demokratik ve interaktif yapıya bürünmüştür. Demokrasinin yerleşmesine, düşüncelerin paylaşılmasına ve bilginin yayılmasına zemin hazırlayan internet, mekansal sınırları aşmakta ve iletişimi yalnızca bireyin istekleri doğrultusunda bırakmaktadır. İnteraktif katılımcılığı artıran, katılımcı demokrasiyi oluşturan bu bağ, gitgide büyümektedir.” (Çakır, Hamza; “Geleneksel Gazetecilik Karşısında İnternet Gazeteciliği”, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Sayı: 22, Yıl: 2007/1 s.123-149) İnternetin kullanımı ile birlikte bilgi daha geniş alanlara yayılmıştır. İnternetin bu imkanlarını etkili olarak kullanan türlerin başında gazete gelir. Zaten internetin kullanımı, gazeteciliği etkileyen olayların başında gelir.

Matbaanın icadıyla birlikte gazetecilik yükselişe geçmiştir. “Matbaanın ortaya çıkmasıyla beraber işitsel üstünlük, görsel üstünlüğe dönüştü. Bir başka deyişle kulak, göze teslim oldu.” (http://blog.milliyet.com.tr/Blog.aspx?BlogNo=96467) Bugünkü formatında olmasa da eski dönemlerde de bu türün ilk hallerinin kullanıldığına dair tarihi kaynaklar şahitlik ederler. Bu dönem gazeteleri genellikle yeni çıkan kanunları, siyasal gelişmeleri, toplumsal olayları belirli bir sisteme, zamana ve kurala bağlı olmadan aktarırlardı. Coğrafi keşifler, merak unsurunu kamçılayan unsurların arasındaydı ve halkı okumaya teşvik etmekteydi. “Gazete alanındaki kuşkusuz en büyük gelişme Avrupa’da yaşanan sosyal, kültürel ve ekonomik hareketliliğe zemin hazırlayan 1789 Fransız İhtilali’dir. Dünya tarihinin en büyük siyasal ve sosyal olayı olan Fransız İhtilali yeni bir rejimin doğmasına, toplumsal düzenin değişmesine, yeni düşünce ve prensiplerin yayılmasına neden olmuştur. Bu dönemde basında yaşanan gelişmeler gazetelerin önemini ortaya bir kez daha çıkarmıştır. 17. yüzyılda başlayan basın kavramı ancak 18. yüzyılda özellikle Fransız Devrimi’nden sonra bugünkü anlamda basın özelliğine kavuşmuştur. L. Blanc İhtilali Tarihi adlı kitabında Fransız İhtilali sırasında; “Kitap devri kapanıyor, gazete devri başlıyor, gazetelerin en parlak dönemi bu dönemdir.” diyerek gazetecilik kavramını kullanan ilk kişi olmuştur. Zaten Fransız İhtilali’ni en iyi anlatan belgeler de o dönem basılan gazetelerdir.” (http://blog.milliyet.com.tr/Blog.aspx?BlogNo=96467).

Bize göre ülke insanlarının benimsedikleri yönetim şekilleri, dünyayı algılayış biçimleri ve ekonomileri gazete sektörü üzerinde oldukça etkilidir. Örneğin, yüksek demokrasilerde gazeteciliğin bir etiği vardır. Özgün bir meslektir. Saygın bir konuma sahiptir. Olaylara objektif bakabilmek gibi bir kaygıları vardır.

Türkiye’deki gazetecilik faaliyetlerine değinecek olursak, 1839 yılında Tanzimat Fermanı ilan edilmiştir. Tanzimat Fermanı’nın Türkiye’deki gazetecilik üzerine etkisi önemlidir. Batılılaşma fikri, devlet tarafından da resmi olarak kabul görünce, aydınlar düşüncelerini ve batılı fikirleri ve teknikleri halka aktarmak, onları eğitmek için gazetelere sarılmışlardır. Bu sanatçılara göre gazete halka seslenilen bir kürsü gibidir. Önemli bir araçtır. Bu dönemde gazetelerde sadece haber ve ilanlar yer almaz; çeviri ve telif eserler başta olmak üzere edebi eserlerin de tefrika edildiği görülür. Zaten edebi eserlerin çoğunda batılılaşma tezi işlenmiştir.

Takvim-i Vekayi Gazetesi ilk resmi ve ilk Türkçe gazete, Ceride-i Havadis Gazetesi, yarı özel gazete olarak, Tercüman-ı Ahval ilk özel gazete olarak tarihteki yerlerini alırlar. Adından onları Tasvir-i Efkar, Muhbir, İbret, Tercüman-ı Hakikat gibi gazeteler takip etmiştir. Gazete üzerine çalışmış önemli isimlerden biri de İbrahim Şinasi’dir. Gazete üzerindeki görüşleri kendinden sonraki gazeteci kuşağını etkilemiştir. Bu dönem sanatçıları gazetecilikten yetişmiş insanlardır. Gazete de diğer türler gibi (roman, dergi, deneme vb.) epey geç bir dönemde sosyal hayatta yerini almıştır. Bunun nedeni ise matbaanın ülkemize geç gelmiş olmasıdır. Bu nedenle gazetecilik sektörü geç başlamıştır. Zamanla şartların el vermesi, basım tekniklerinin gelişmesi ve siyasi anlayışa bağlı olarak (bilindiği üzere basın II. Abdülhamid döneminde yoğun bir sansüre tabii tutulmaktaydı) ilerleme veya gerileme yaşamıştır.

CİVAN ARYA

Edebiyat Üzerine Notlar-2015

[1] Dupont, Florance, L'Invention de la littérature. de l'ivresse grecque au texte latin, La Découverte, 1994.

[2] Platon, Phaidros,257 vd., ve Jacques Derrida’da yorumu için, La Disemination, Seuil, Paris, 1972: “Eflatun Eczanesi”, s.71-197.

[3] Dupont, Florance, L'Invention de la littérature. de l'ivresse grecque au texte latin, La Découverte, 1994

foto:Sabitfikir Dergisi